با گسترش فعالیت‌های معدنی در کشور، توجه به مسائل زیست‌محیطی این حوزه بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. فعالیت‌های معدنی می‌توانند تأثیرات مخربی بر محیط زیست، منابع طبیعی و اکوسیستم‌های حساس داشته باشند. به همین دلیل، دولت با تصویب قوانین و مقررات معدنی، سعی در کاهش آسیب‌های ناشی از این فعالیت‌ها دارد. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین قوانین زیست‌محیطی مرتبط با معادن می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند
تعاریف و اصطلاحات مهم در قوانین زیست‌محیطی معادن
۱. فعالیت‌های معدنی
این اصطلاح به کلیه اقدامات در مراحل اکتشاف، تجهیز، آماده‌سازی و بهره‌برداری از معادن اطلاق می‌شود.
۲. بازسازی و احیای معدن
احیای محیط زیست پس از اتمام بهره‌برداری از معدن شامل ترمیم آثار تخریبی و بازگرداندن پوشش گیاهی بومی منطقه می‌شود.
۳. سد باطله
مخازن بزرگ طبیعی یا مصنوعی که برای انباشت و نگهداری مواد زائد معدنی استفاده می‌شوند.
۴. مناطق چهارگانه حفاظت‌شده
این مناطق شامل پارک‌های ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه‌های حیات‌وحش و مناطق حفاظت‌شده هستند که تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارند.
محدودیت‌های زیست‌محیطی برای فعالیت‌های معدنی
۱. ممنوعیت استخراج در مناطق خاص
بر اساس قوانین مصوب، اکتشاف و بهره‌برداری از معادن در برخی مناطق حساس از جمله پارک‌های ملی، تالاب‌ها و جنگل‌های مشجر ممنوع است.
۲. استعلام از سازمان حفاظت محیط زیست
برای صدور یا تمدید پروانه‌های بهره‌برداری معادن در مناطق حساس، وزارت صنایع و معادن موظف به استعلام از سازمان حفاظت محیط زیست است. اگر این سازمان ظرف یک ماه پاسخ ندهد، سکوت آن به منزله موافقت تلقی می‌شود.
الزامات زیست‌محیطی در بهره‌برداری از معادن
۱. حداقل فواصل مجاز فعالیت‌های معدنی
- فاصله حداقلی ۵۰۰ متر از مراکز حساس بدون استفاده از مواد انفجاری
- فاصله حداقلی ۸۰۰ متر در صورت استفاده از مواد انفجاری
۲. اقدامات کاهش آلودگی و تخریب محیط زیست
- استفاده از روش‌های کم‌خطر مانند سیم الماسه در معادن سنگ تزئینی
- کنترل گرد و غبار ناشی از استخراج و حمل‌ونقل مواد معدنی
- احداث فضای سبز حداقل ۱۰ درصدی در محدوده معادن
- مدیریت پسماندهای معدنی و جلوگیری از آلودگی منابع آبی
۳. بازسازی و احیای مناطق معدنی
- جمع‌آوری تأسیسات معدنی پس از اتمام فعالیت معدن
- ترمیم پوشش گیاهی و بازسازی مناطق استخراج شده
- رعایت حداکثر عمق مجاز بهره‌برداری از معادن روباز
نتیجه‌گیری
رعایت قوانین و استانداردهای زیست‌محیطی در فعالیت‌های معدنی، نه‌تنها به حفظ منابع طبیعی و اکوسیستم‌های حساس کمک می‌کند، بلکه باعث کاهش تعارضات اجتماعی و افزایش پایداری این صنعت می‌شود. رعایت این الزامات توسط بهره‌برداران معادن، نقش کلیدی در توسعه پایدار صنعت معدن در کشور دارد. با اجرای صحیح این قوانین، می‌توان ضمن بهره‌برداری از منابع معدنی، از تخریب محیط زیست جلوگیری کرد و نسل‌های آینده را از مزایای آن بهره‌مند ساخت.
سوالات متداول درباره قوانین زیست‌محیطی معادن
این قوانین با هدف کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از فعالیت‌های معدنی، حفاظت از منابع طبیعی و بازسازی محیط‌زیست پس از استخراج تدوین شده‌اند.
معادنی که در مناطق حفاظت‌شده، جنگل‌ها، مراتع مشجر یا نزدیک به منابع آب قرار دارند، باید الزامات سختگیرانه‌تری را رعایت کنند.
بله، معادن با ظرفیت استخراج بالا، مانند معادن فلزی و زغال‌سنگ، ملزم به ارائه گزارش ارزیابی زیست‌محیطی و تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست هستند.
اقداماتی مانند ایجاد فضای سبز، مدیریت پسماندهای معدنی، جلوگیری از آلودگی آب و خاک، کنترل گرد و غبار و بازسازی محدوده معدن پس از بهره‌برداری ضروری است.
خیر، طبق قوانین، صدور مجوز استخراج و بهره‌برداری در محدوده مصوب شهری ممنوع است.
سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت صنایع و معادن و سازمان جنگل‌ها و مراتع از جمله نهادهای ناظر بر اجرای این قوانین هستند.
در صورت عدم رعایت قوانین، معدن ممکن است با جریمه، تعلیق یا لغو مجوز بهره‌برداری مواجه شود.
