بررسی و تحلیل حوادث در معادن روباز

اگر چه معادن ذخایر الهی در سطح زمین بوده و بایستی مورد بهره‌برداری انسان‌ها قرار گیرند تا سطح اقتصادی جوامع بشری را تعالی بخشند اما این معادن همواره کمین‌گاه جان معدنچیان نیز بوده است و تعداد زیادی از کارگران جان خود را در این راه از دست داده‌اند. حوادث معدنی به هر دلیلی که رخ دهند، اثر نامطلوبی بر روی نیروی انسانی و بازدهی واحدهای معدنی می‌گذارند. خسارت‌های مالی ناشی از حوادث ممکن است جبران‌پذیر باشند اما آسیب‌های روانی بر روحیه کارگران اغلب جبران ناپذیرند. معدنکاری پشتوانه اقتصاد بسیاری از کشورهاست و بدون آن اقتصاد این کشورها متلاشی خواهد شد؛ با این وجود با خطرات زیادی همراه است. ایمنی نه‌ تنها برای کارگران بلکه برای شرکت‌های معدنی و اتحادیه‌های کارگری همواره یک مسئله چالش‌برانگیز بوده است.

حوادث معدن برای کارگران بسیار دردناک و پرهزینه هستند. همچنین حوادث می‌توانند بار زیادی برای شرکت‌های معدنی داشته باشند. بطور کلی هزینه‌های‌ حوادث می‌توانند مستقیم یا غیر مستقیم به شرکت‌های معدنی وارد شوند. از هزینه‌های مستقیم می‌توان به پرداخت هزینه درمان کارگر و از هزینه‌های غیر مستقیم می‌توان به کاهش تولید اشاره کرد.

ملحوظ‌کردن ایمنی به عنوان یکی از عوامل مهم در طراحی اولیه معادن و کارخانه‌های فرآوری تا کنون مورد توجه نبوده است ولی نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که طراحی اولیه با در نظر گرفتن این عامل نه تنها از تعداد حوادث می‌کاهد، بلکه نقش مستقیمی در کاهش هزینه‌های بعدی مربوط به ایمن‌سازی محیط کار دارد. تاثیر مستقیم و غیر مستقیم حوادث بر کارکنان و کارفرمایان به قدری گسترده است که لزوم توجه به این امر حیاتی را انکار ناپذیر ساخته است.

حوادث مربوط به ماشین‌آلات معدن

مطالعات و تحقیقات متفاوت در سراسر جهان نشان می‌دهد که با وجود تلاش‌ها برای کاهش حوادث، شمار حوادث جدی و تلفات در معادن بالاست. در معادن روباز ناوگانی از ماشین‌آلات شامل کامیون‌های معدنی، لودرها، بولدوزرها و … نیاز است. سیستم معادن روباز با توجه به افزایش تولید به سمت ماشین‌آلات با حجم بیشتر پیش می‌رود که این امر نگرانی‌های مربوط به ایمنی ماشین‌آلات را افزایش داده است. در یک بررسی انجام شده در بازه زمانی 1995 تا 2005، نشان داده شد که بیش از 37درصد از حوادث معادن مربوط به ماشین‌آلات می‌شود. در بررسی دیگری که در معادن ایالات متحده آمریکا در بازه زمانی 2000 تا 2007 انجام شد، از 1367 حادثه ثبت شده 582 حادثه مربوط به ماشین‌آلات می‌باشند. در دهه‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای ایمن‌سازی معادن انجام شده است، لیکن حوادث مربوط به ماشین‌آلات همچنان باقی است و موجب نگرانی شده است. تامین ایمنی کارگر در نزدیکی ماشین‌آلات یک مسئله چالش‌برانگیز است و در بسیاری از صنایع این امر پذیرفته شده است که کارگر برای انجام کارش باید در نزدیکی ماشین باشد.

طبق گزارشات اداره کل ایمنی و سلامتی معدن  ایالات متحده آمریکا، بین سال‌های 1995 تا 2011، از 633 حادثه ثبت شده مربوط به ماشین‌آلات و تجهیزات در معادن روباز و زیرزمینی، 137 حادثه (6/21 درصد) مربوط به کامیون‌های باربری بوده است. با مقایسه حوادث کامیون‌های معدنی با سایر تجهیزات، مشاهده می‌شود که بخش قابل توجهی از حوادث در معادن مربوط به کامیون‌ها می‌باشد. طبق این آمار تعداد حوادث کامیون‌های باربری بیش از 2 برابر نوار نقاله است (شکل2). با توجه به این آمار و نیاز به نیروی انسانی کمتر، باربری با نوارنقاله ایمن‌تر از باربری با کامیون‌ها می‌باشد.

حوادث کامیون‌ها در معادن روباز

کامیون‌های معدنی نقش بسزایی در توسعه معادن دارند و نخستین گزینه برای حمل انواع مواد به نقاط مختلف در معادن روباز هستند. از مزایای این سیستم می‌توان به انتخابی بودن مقصد، تحرک‌پذیری بالا بعلت چرخ‌لاستیکی بودن و از معایب آن می‌توان به تاثیرپذیری زیاد از شرایط جوی، بار مرده زیاد، مصرف سوخت زیاد و گران بودن قیمت سوخت، هزینه عملیاتی بالا، نیاز به نیروی انسانی بالا، کارایی کم و استهلاک بالا اشاره کرد. هزینه این کامیون‌ها باظرفیت‌های مختلف ساخته می‌شوند. از سال 1970 میلادی با توجه به توسعه معادن روباز این کامیون‌ها نیز با ظرفیت بابری بالا ساخته شده‌اند. با افزایش اندازه و ابعاد این کامیون‌ها نگرانی در مورد ایمنی آنها نیز افزایش یافته است با مطالعه حوادث باربری می‌توان ریشه آنها را شناسایی کرد.

در بیشتر معادن روباز جهان از کامیون برای باربری استفاده می‌شود. با توجه به استفاده گسترده از کامیون‌ها، کاربرهای کامیون‌ها با خطرات زیادی روبه‌رو هستند.

در یک بررسی انجام‌شده، طبق گزارشات اداره کل ایمنی و سلامتی معدن ایالات متحده آمریکا، مشاهده شد که بیش از نیمی از حوادث رخ‌داده مرتبط با کامیون‌ها، در معادن روباز بودند.

بررسی‌های زیادی در زمینه ریشه‌یابی حوادث مرتبط با ماشین‌آلات انجام گرفته است. مطالعات پترسون و شاپل در دانشگاه کوئینزلند استرالیا نشان می‌دهد که در سال‌های 2004 تا 2008 بیشترین علت حوادث رخ داده در معادن ناشی از خطای انسانی بوده است که نشان‌دهنده اهمیت آموزش نیروی کار است. در یک بررسی انجام‌شده طی سال‌های 1995 تا 2006، نشان داده شد که سه عامل اشتباهات قربانیان بخاطر عدم رعایت محدوده کاری کامیون‌ها، عدم وجود خاکریز ایمنی مناسب و خراب شدن اجزای مکانیکی کامیون بیش‌ترین سهم را در حوادث داشتند.

در بررسی دیگری که در بازه زمانی سال‌های 1995 تا 2002 انجام شد، نشان داده شد که عوامل دیگری نیز در حوادث کامیون‌ها نقش دارند که در ادامه به آنها همراه با سهم هر عامل در حوادث اشاره می‌کنیم: از جمله، مشکل فنی کامیون (22درصد)، فقدان سیستم هشداردهنده دنده عقب (20درصد)، عدوم وجود خاکریز ایمنی مناسب (13درصد)، عدم آموزش مناسب راننده‌ها (10درصد) و مشکلات آب‌ و هوایی و عدم تدبیر تصمیم مناسب با توجه به آب و هوا (10درصد).

بر اساس مطالعات راف، کولمن و مارتینی در سال 2011، که حوادث مرتبط با ماشین‌آلات در معادن را مورد بررسی قرار دادند، می‌توان گفت بخش قابل توجهی از حوادث ماشین آلات مربوط به دو عامل عدم کنترل راننده و کمبود دید مربوط می‌شود.

کامیون‌های معدنی ماشین‌آلات بزرگی هستند و کابین راننده فقط بخش کوچکی از بدنه ماشین را در بر می‌گیرد؛ همین مسئله می‌تواند باعث ایجاد نقاط کور زیادی در جلو، عقب و اطراف ماشین شود و دید راننده را محدود کند که پیچ‌ها و عرض ناکافی جاده‌های معدن می‌تواند این مسئله را تشدید کند. در حوادث بررسی شده طبق گزارشات گزارشات اداره کل ایمنی و سلامتی معدن ایالات متحده آمریکا مشاهده شد که کامیون‌های باربری بیشترین حوادث ناشی از مشکلات دید کاربر را در معادن روباز به خود اختصاص می‌دهند.

در یک بررسی انجام شده، مشخص شد که بیشتر حوادث ماشین‌آلات حمل به علت از دست‌دادن کنترل ماشین توسط اپراتور می‌باشد و در بین ماشین‌آلات معادن روباز، کامیون‌های بیشترین حوادث مربوط به از دست دادن کنترل ماشین را دارند (شکل5)؛ که این امر می‌تواند در نتیجه مشکل در ترمز ایجاد شود و موجب واژگونی شود. حادثه دیگری که در بسیاری از معادن روباز رخ می‌دهد، برخورد کامیون‌ها با سایر ماشین‌آلات است که از نتایج وجود نقاط کور در کامیون است. همچنین آمار نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از حوادث در هنگام تعمیر ماشین‌آلات از جمله کامیون‌ها رخ می‌دهد. 

همانطور که اشاره شد، بخش اعظمی از حوادث کامیون‌های معدنی ناشی از خطا و عوامل انسانی است. راه کاهش این نوع خطر و جلوگیری از تخلفات عمدی کارکنان است. همچنین به تاخیر انداختن تعمیر ماشین نیز می‌تواند احتمال بروز خطر را افزایش دهد. شکل  زیر واژگونی کامیون در یکی از معادن استان کرمان را که در نتیجه بی‌دقتی کاربر رخ داده است نشان می‌دهد.

راست: واژگونی کامیون در یکی از معادن استان کرمان؛ چپ: برخورد کامیون با ماشین‌آلات دیگر در یکی از معادن استان کرمان نشان می دهد.

در یک تحقیق که رابطه بین حوادث در معادن و تجربه قربانیان بررسی شد، نشان داده شد که 44 درصد قربانیان کمتر از 5 سال سابقه کار داشتند که با آموزش‌های مناسب برای نیروهای جدید و بی‌تجربه می‌توان این رقم را کاهش داد.

با توجه مطالب گفته شده، می‌توان با تدابیری با هزینه نه چندان زیاد حوادث کامیون‌ها را به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دهیم که به چند مورد اشاره می‌کنیم:

• نصب دوربین در اطراف کامیون به منظور کاهش نقاط کور
• نصب سنسور هشداردهنده
• برگزاری کلاس‌های آموزشی برای نیروها و آشنا نمودن آنان با خطرات
• بررسی متناوب کامیون به منظور شناسایی مشکلات فنی 
• تسریع در انجام تعمیر
• ایجاد خاکریز ایمنی بطور مناسب و در صورت نیاز اصلاح خاکریزهای قبلی
• استفاده از علائم، نشانه‌های خبری و راهنماها در مسیر تردد کامیون‌ها جهت آگاهی افراد

مطلب قبلی

فرآوری سنگ آهن – بخش اول: مطالعات بازار

مطلب بعدی

از مگنتیت تا هماتیت: با انواع سنگ آهن و مشخصات آنها آشنا شوید!